Er kan steeds meer op computers. Software groeit mee met de hardware en biedt ons telkens meer mogelijkheden. De Wiki gaat terug naar de eenvoud van de oorspronkelijke gedachten over het delen van kennis met hypertekst.

De kracht van deze eenvoud zit ’m in het gebruiksgemak: Wiki-software is praktisch en laagdrempelig. De eindgebruikers maken er echt gebruik van. En dat is wat ook bij software uiteindelijk telt.

Wiki: wat is dat?

In 1995 was ik nog het gebruik van e-mail aan het ontdekken, terwijl Ward Cunningham al de eerste Wiki bouwde. Hij was blijkbaar wel eens op Hawaï geweest, want daar komt dat woord vandaan. Wiki betekent: vlug, meteen.

Wiki is op internet door de naamkeuze van Ward synoniem geworden voor een snelle, eenvoudige en heel open website. Serverside wikiscripts zijn er inmiddels in vele soorten en maten. Ze behoren nu tot de collaboratiesoftware en de sociale software, waarmee kennisdeling en interactie via internet mogelijk worden gemaakt. Ik kwam er dan ook mee in aanraking door mijn deelname aan een project van een community op het web. Zij gebruikten voor de onderlinge samenwerking een Wiki. Ik was aangenaam verrast over hoe snel ik het werken met behulp van een Wiki onder de knie kreeg.

In een Wiki kun je on-line – direct in het browserscherm – hypertekst maken, bewerken en koppelen aan andere hypertekst. Een Wiki is gemakkelijk in het gebruik. Met een Wiki kun je:

• Eenvoudig webpagina’s maken – in een webformulier, dus met een browser.
• Eenvoudig tekst opmaken – tekstaccenten, een lijst en meer, zonder dat je kennis van HTML of CSS nodig hebt.
• Eenvoudig structuur aanbrengen – extra webpagina’s maken met interne hyperlinks in CamelCase.
• Eenvoudig zoeken – een overzicht van recente wijzigingen, een archief en een zoekmachine zijn standaard aanwezig.
• Eenvoudig samenwerken – iedereen die de website kan bezoeken kan ook de tekst wijzigen, aanvullen of nieuwe pagina’s toevoegen.

Laatst las ik een omschrijving van de Wiki als ‘de meest eenvoudige on-line database’ die er is. Dat geeft te denken...

Wiki: waarvoor is dat handig?

Met wikisoftware kun je op zich niet meer kunstjes dan er mogelijk zijn met allerhande meer bekende applicaties. Door het gebruiksgemak kunnen er echter wel veel meer mensen daadwerkelijk gebruik van maken. Het is gewoon veel eenvoudiger. Bovendien zijn de kosten minimaal.

Een Wiki kun je gebruiken voor diverse computerklusjes. Ik geef enige voorbeelden uit mijn dagelijks computergebruik.

PIM: Een Wiki kan gebruikt worden als persoonlijke planner. Snelle aantekeningen, TeDoen-lijstjes, persoonlijke projectplanning, zelfs een eenvoudige agenda – het kan allemaal in een Wiki. Ik gebruik een persoonlijke Wiki op mijn PDA en kan de gegevens uitwisselen met een Wiki op mijn PC. Dit kan natuurlijk ook in een Wiki die je ergens op je eigen website plaatst.

MindMappen: Gedachten over een onderwerp de vrije loop geven of met een groep brainstormen. Ik gebruik geen ingewikkeld grafisch pakket meer, ook geen Post-it blaadjes, flipovers of kaartjes – ik gebruik daarvoor nu een Wiki.

Groupware: Ik maak op de zaak geen gebruik meer van de groupware op het bedrijfsnetwerk. Mijn team heeft een eigen Wiki waarop allerhande informatie door allen wordt bijgehouden. Afspraken uit het werkoverleg, werkplanning, rapportages en documentatie. Iedereen kan het overal bijwerken via internet en het is ook snel te laden in de PDA.

Projectmanagement: De kleurige Gannt-grafieken deden het goed in nota’s en presentaties. Een Wiki geeft het weliswaar minder mooi weer, maar het bleek wél veel beter gebruikt te worden door de projectwerkers zelf. Bijeenkomsten prikken, mijlpalen plannen, projectdocumenten beschikbaar hebben, resultaten melden en meer – het kan allemaal met een Wiki.

Forum: Een digitaal debat rond een thema kan met forumsoftware. Deelnemers kunnen een account aanmaken, inloggen, kiezen uit een keur aan knoppen om vervolgens met tekst meningen uit te wisselen. Met een Wiki kan precies hetzelfde, maar het is makkelijker voor de deelnemers.

Communities: Dankzij internet werk ik soms samen met mensen die elkaar hebben gevonden op een gemeenschappelijke interesse. Mensen van over de hele wereld, die ik nooit persoonlijk heb ontmoet. Je werkt toch productief samen: met een Wiki.

Kennismanagement: Een duur woord voor het delen en ontsluiten van kennis. Het gebeurt binnen bedrijven, maar op internet is het potentieel natuurlijk nog veel groter. Er zijn daar al vele kennisWiki’s, van specifieke onderwerpen tot een algemene encyclopedie. Al die miljoenen internetgebruikers kunnen daar hun kennis delen met de rest van de wereld. Het groeipotentieel van de Wiki is vooral in deze soort toepassing nog groot.

Website: Een Wiki maakt ook voor digibeten eenvoudig beheer van een website mogelijk. In zogeheten Wikiboerderijen wordt op het web gelegenheid geboden om een Wiki te maken voor gebruik als website, weblog, of interactie.

Wiki: stap voor stap

Eerst ben ik gaan meeschrijven in Wiki’s die anderen op internet hadden gezet. Al snel werd ik enthousiast en wilde ik ook zelf zo’n Wiki op internet zetten. Het bleek niet al te ingewikkeld te zijn. Ik splits het proces voor je op in enkele stappen:

Stap 1: Eerst even droogzwemmen

Surf eens naar een WikiWeb zoals de Nederlandse Wikipedia. Ze hebben een ZandBak pagina, alwaar je het gebruik kunt uitproberen. Om handigheid te krijgen met het structureren van de hyperlinks in een Wiki kun je ook eerst eens oefenen op je eigen PC of Mac. Bijvoorbeeld met Notebook.

Stap 2: Download een Wiki-script van het web

Er is een ruime keuze aan (gratis en open-source!) wikiscripts te vinden op het web. Er zijn Wiki’s die werken onder Perl, PHP, Python, ASP en meer talen. Er zijn Wiki’s die werken met of zonder een MySQL database. De interfacetaal is doorgaans Engels, maar er zijn ook wikiscripts – zoals bijvoorbeeld PMWiki – met een Nederlands taalbestand. Bedenk eerst wat het beste past bij jouw hostingpakket, voorkeuren en kennis. Maak vervolgens een keuze uit één van de overzichten en download dat script.

Stap 3: Installeer de Wiki

Lees de Handleiding - die is doorgaans kort en bondig. Volg de aanwijzingen om wat specifieke configuratiegegevens toe te voegen. Upload het script naar een webserver met je FTP-applicatie. Als dit je technisch boven de pet gaat, vraag dan een kennis of iemand via het web om je hierbij (eenmalig) even te helpen. Wanneer het script eenmaal is geïnstalleerd kun je het gemakkelijk verder zelf ‘bedienen’.

Stap 4: Maak de Wiki gebruiksgereed

Als je dat leuk en zinvol vindt kun je de opmaak van de wikipagina's aanpassen. Heb je onvoldoende kennis van HTML of CSS: geen probleem, want de standaard meegeleverde opmaak is natuurlijk al voldoende. Bij de installatie worden meestal al enige pagina’s hypertekst in de Wiki geplaatst. Je kunt deze aan je eigen wensen aanpassen of ze gewoon verwijderen. Breng vervolgens de nodige structuur aan in je Wiki, door als een soort inhoudsopgave enige hyperlinks op de Homepage te zetten. Dit is geheel af te stemmen op het doel waarvoor je de Wiki gaat gebruiken. Schrijf vervolgens op de pagina’s die met deze hyperlinks worden geopend wat begintekst. Je Wiki is nu gebruiksgereed: klaar om gedurende het gebruik verder uit te groeien met pagina’s, tekst en hyperlinks.

Stap 5: Gebruik de Wiki

Dit lijkt een open deur en is geen probleem wanneer je de enige Wikigebruiker bent. Meestal echter zul je een Wiki gaan gebruiken samen met anderen. Besef dat die anderen – leden van je sportvereniging, collega’s, familie, of wie dan ook – een steuntje in de rug nodig hebben. Stimuleer hen door persoonlijke uitleg te geven over het doel en het gebruik van de Wiki en ook door zinvolle, handige informatie op de Wiki te plaatsen. Dit vraagt in het begin enige aandacht. Heb je de Wiki-deelnemers eenmaal gemotiveerd, dan zal daarna het gebruik min of meer als vanzelf gaan.

Stap 6: Stop weer met de Wiki

Stoppen?! Als daar geen reden voor is, dan sla je deze laatste stap natuurlijk over. Maar besef dat een Wiki bij uitstek ook geschikt is als hulpmiddel bij een project, juist omdat projecten per definitie in tijd gelimiteerd zijn. Op je werk, of een sporttoernooi, of communicatie gedurende jouw wereldreis, of wat dan ook voor een beperkte tijd bruikbaar is. Na gebruik voeg je de Wiki toe aan het (ook) grootste statische archief ter wereld: Internet.

Zijn mijn gegevens wel veilig?

Ik heb eigenlijk maar één bezwaar gehoord tegen het werken met behulp van een Wiki: “.. mijn gegevens worden niet veilig bewaard. Iedereen kan er gemakkelijk in rommelen!” Dit is inderdaad het geval. Wie zijn data echt veilig wil bewaren kan ze maar beter niet op het web plaatsen. In een Wiki kan zelfs een digibeet zich als een kwaadwillende hacker gedragen en gegevens vernietigen. Nu valt dit in de praktijk reuze mee. Er staan zoveel data in Wiki’s op internet, dat die paar data in jouw Wiki niet echt opvallen. Maar er is een risico. Daarom:

• Kies bij voorkeur een Wiki-script dat automatisch meerdere vorige versies van een gewijzigde hypertekst bewaart.
• Maak regelmatig een backup van alle Wiki-data.
• Wil je geen pottenkijkers, plaats dan nergens links naar de pagina in kwestie en hou de Wiki met robot.txt en robot metatags buiten de zoekmachines.
• Zet de Wiki desgewenst afgeschermd van de boze buitenwereld op een internet of een extranet.

De Wiki is per definitie open. Wil je dit liever niet, om wat voor reden dan ook – dan kun je beter niet kiezen voor de Wiki.

Meer Lezen

Ben je nieuwsgierig geworden? Neem dan eens een kijkje op deze (grotendeels Engelstalige) websites:

• Hypertekst – enige uitleg.
• WikiDesignPrinciples – de Wiki-uitgangspunten.
• WikiWikiWeb – de moeder aller Wiki’s.
• Wikipedia – voorbeeld: een Wiki encyclopedie.
• World66 – voorbeeld: een Wiki reisgids.
• Bloki – voorbeeld: een Wikiboerderij.
• ZandBak – om in te oefenen.
• WikiEngines – lijst met wikiscripts.
• FreshMeat – nog een lijst met wikiscripts.
• SourceForge – een laatste lijst met wikiscripts.
• Startpagina wiki – de Nederlandse wiki.pagina.nl
• Wat is een wiki? – een beknopte en heldere uitleg.

• Home
• Artikelen
• Colofon