Het is vaak fascinerend om te zien hoe anderen, in diverse creatieve werkgebieden, tot een eindresultaat komen. Zoals de ‘making of’ van films of schetsen van de voorstadia van een logo. Meestal kun je er wel iets uithalen wat ook voor jou ten voordeel kan zijn. Om vanuit mijn wereld als illustrator ook anderen te inspireren, schrijf ik regelmatig artikelen over mijn werkproces.

Dit artikel gaat over de fases van de illustratie-opdracht voor ‘Het Kerstkinderbijbelliedjesleesboek’, die ik eerder dit jaar heb uitgevoerd.

1 Visuele informatie

Ik verzamel visuele informatie als voorbeeldmateriaal en voor inspiratie. Hoe ziet de bijbelse omgeving eruit? Wat voor dieren liepen er rond? Wat voor gebruiksvoorwerpen stonden er in huis? Wat voor kleding werd er gedragen? Hoe zag het schrift eruit?

2 Karakterontwerp

Ik geef de belangrijkste karakters uit de verhalen vorm. Wat is voor hen de meest geschikte stijl (cartoonesk tot realistisch) en techniek (gebruikt materiaal)?

3 Keuze tekstfragment

De verhalen die van een illustratie zullen worden voorzien zijn al gekozen. Nu is het zaak als illustrator nog verder in te zoomen: wat is de belangrijkste gebeurtenis in een verhaal?

Als voorbeeld de volgende tekst (fragment uit het verhaal ‘Vluchten kan nog net’, door Ria Borkent):

1. Jozef ligt heerlijk te slapen. Hij heeft ook zo hard gewerkt vandaag!
   Een hele stapel hout versjouwd naar de timmerwerkplaats en daarna nog een klein stoeltje getimmerd voor de kleine Jezus. Jezus kan al lachen en zich omdraaien en over een poosje kan hij misschien al zitten.
   Maar nu ligt hij lekker warm in zijn bedje, naast Maria. En onder de deken en aan de andere kant van Maria ligt Jozef. Vader Jozef slaapt diep en rustig.
2. Dan krijgt hij een droom. Hij ziet een engel van de Heer vlak bij hem. De engel zegt: ‘Jozef, word wakker, word wakker Jozef! Haal Jezus uit zijn bedje en maak Maria wakker, jullie moeten met z’n drieën meteen hier vandaan gaan. Vlucht weg! Ga naar Egypte! Schiet op! Want koning Herodes gaat het kindje zoeken om het dood te maken!’
3. Jozef schrikt wakker. Wat een nare droom was dat! Maar als Jozef er even over nadenkt, weet hij dat het toch écht is, die waarschuwing van de engel. Het was een boodschap van God.
4. Jozef staat snel op, roept Maria en pakt Jezus in zijn armen. Het is nog nacht. Ze fluisteren zacht in het donker en kleden samen Jezus aan. Ze gaan de deur uit met warme omslagdoeken om. Jozef haalt de ezel uit de stal.
5. Daar gaan ze in het donker… Het begin van een lange, lange reis naar Egypte. Nu kan Herodes het kindje Jezus niet vermoorden. God laat dat niet gebeuren. Net op tijd laat hij Jozef vluchten met Maria en Jezus. Gelukkig maar dat vader Jozef heel gehoorzaam is. Hij doet precies wat de engel van God zei, en zo wordt Jezus gered.

Uiteindelijk kies ik optie 5. Met deze redenering:

1. hier gebeurt nog niets bijzonders
2. hier komt een engel in voor, deze zijn bij de andere verhalen al veel afgebeeld. Het is het beste ze niet te vaak af te beelden, ook om het mysterie te behouden.
3. hier ligt de focus alleen op Jozef terwijl het ook om Maria en het kindje gaat.
4. al beter, hier kan de angst van de hoofdpersonen mooi worden uitgebeeld.
5. dit is nog dramatischer omdat de hoofdpersonen nu daadwerkelijk de nacht in vluchten.

4 Keuze houdingen/perspectief

De gebeurtenis ‘Daar gaan ze in het donker’ wordt geïllustreerd. Maar ook hier moet verder worden ingezoomd. Want hoe zijn de houdingen van de personen en vanuit welke ‘camerahoek’ is dat zichtbaar?

Het is het beste uit de schetsen voor een gebeurtenis maximaal 3 versies te kiezen om aan de opdrachtgever te presenteren. Met daarbij aangegeven de eigen voorkeur en de argumentatie daarvoor (ik vind deze versie de beste, want...). Op deze manier toon je kwalitatief goede keuzes en kan de opdrachtgever zijn stem nog steeds laten gelden.

Ik kom uit op de volgende opties:

1. zijaanzicht
2. vooraanzicht
3. achteraanzicht

Ik heb voor optie 3 gekozen. Met deze redenering:

1. hierbij overlappen de personen elkaar al snel (het gaat om 3 personen en 1 ezel in een staande illustratie), wat voor onduidelijkheid kan zorgen. Bovendien is er voor een voorafgaande illustratie al voor dit aanzicht gekozen, dat komt de variatie niet ten goede.
2. de gezichten van de personen zijn goed zichtbaar, dit is al een betere optie.
3. dit is een spannendere optie dan optie 2, aangezien de karakters er meer opgejaagd uitzien. Ze kijken over hun schouder alsof ze van achter gevaar verwachten.

5 Keuze kleuren

Kleuren zijn erg belangrijk om de sfeer van de illustraties neer te zetten. Voor de kerstbijbel moest de sfeer warm en knus zijn. Ik heb daarvoor veel gebruik gemaakt van geel en oranje, gecontrasteerd met blauw en andere koele tinten. Zo krijg je ook echt het kerstgevoel: je zit in een warme en lichte omgeving terwijl het buiten donker en koud is.

6 Wijzigingen in het proces

Na elke fase in het project (voorstudie, schets, halfnet, net) is er gelegenheid tot aanpassing van het illustratiewerk.

De engelen die in de illustraties terugkomen hadden eerst vleugels, deze moesten later weg. Dit aangezien engelen internationaal vaker zonder dan met vleugels worden weergegeven. Om het boek voor potentiële doorverkoop interessant te maken werd er ook voor deze vleugelloze vorm gekozen.

7 In net uitwerken

Nu werk ik de illustraties in net uit en krijgen ze hun definitieve vorm.

Tot slot:

Op de site Sannetekent.nl kun je dit artikel met illustratiewerk zien als e-book.

• Home
• Artikelen
• Colofon