Informatie-architectuur is een van die modewoorden die regelmatig rondvliegen in de wereld van de webbouwer. In dit artikel geef ik een introductie – ik zal niet echt ingaan op hoe je nu eigenlijk informatie architectuur bedrijft.

Informatie wat?

De informatie-architectuur van een website is de onzichtbare struktuur die het mogelijk en gemakkelijk maakt om je weg te vinden in een website.

Informatie-architectuur is een nieuw beroep. De opkomst van het web heeft ons toegang gegeven tot een gigantische hoeveelheid informatie, en de enige manier om daar in rond te kijken is het klikken van links. In een boek kun je bladeren, op het web niet. In een winkel kun je rondkijken, op het web moet je wachten tot de volgende pagina laadt. De resolutie van een webpagina is, vergeleken met bijvoorbeeld een krant, miniem. Omdat het web zulke grote beperkingen in het browsen oplegt, en tegelijk zulke unieke mogelijkheden geeft (de link), hebben we nieuwe manieren om die informatie te organiseren moeten uitvinden.

Informatie-architectuur kun je het beste uitleggen wanneer je spreekt over grote hoeveelheden informatie. Zelfs de kleinste webpagina heeft een informatie-architectuur, maar in dit artikel zal ik voorbeelden gebruiken die over wat grotere sites gaan.

Stel jouw bedrijf verkoopt schroeven. Je bedrijf heeft letterlijk honderdduizenden verschillende types schroeven. Enkele duizenden verkopen lekker, enkele tienduizenden verkopen nu en dan, en alle andere worden af en toe besteld voor één of andere machine ergens ter wereld, en dan maak je die schroeven op bestelling. Je hebt een database met alle gegevens over elke schroef: afmetingen, sterkte, duurzaamheid, prijs, type en meer. Als je je schroeven op het internet kunt zetten, kun je flink besparen op je verkoopteam, en meer omzet binnenhalen. Maar hoe organiseer je die miljoenen schroeven? Dat is nou informatie-architectuur.

Je werkt in een groot bedrijf. De laatste tien jaar heeft het vier andere bedrijven opgeslokt, en je hebt nu een hele hoop websites op je intranet die in mindere of meerdere mate nog gebruikt worden. Niemand in het bedrijf weet precies hoeveel websites er zijn, of welke nog in welke mate gebruikt worden. Er zijn 3 HR (Human Resources) sites, die verschillende systemen gebruiken om iemands adres te onthouden. Je hebt eens snel geteld en er zijn minimaal vierendertig websites in het intranet van het hoofdkantoor, en dan heb je nog niet eens gekeken naar al die lokale vestigingen in verschillende landen (en talen!). Er is een project opgestart om de verschillende product databases te groeperen, en er is een project opgestart om een bedrijfsportal te bouwen dat alle websites groepeert. Hoe organiseer je dat portal? Dat is informatie-architectuur.

Niet alle informatie-architectuur bestrijkt zo’n groot terrein. Stel, je hebt een domeinnaam gekocht voor je familie. Hoe organiseer je het zodat iedereen een website en emailadres kan hebben, ook al heb je twee familieleden met dezelfde naam? En hoe organiseer de gegevens zo dat het gemakkelijk is voor je familieleden om elkaars informatie te vinden?

Wat doe je dan, als informatie-architect?

Een informatie-architect brengt veel tijd door met haar neus in het stof, in de machinerie: de metadata, de databases en de bestaande websites waar zij mee werkt. Je maakt meestal een inventarisatie van wat al bestaat, voordat je het gaat organiseren. En dat kost tijd: je kunt per dag niet veel meer dan 300 à 500 webpagina's bekijken en beschrijven zonder één of andere vorm van ernstige hersenbeschadiging te riskeren.

Maar dat is slechts het begin. Een informatie-architectuur hangt niet enkel af van de bestaande en toekomstige informatie die georganiseerd moeten worden: even belangrijk zijn de mensen die die organisatie moeten gebruiken. Een indeling voor leraren is anders dan een indeling voor studenten, ook al is de informatie die gegroepeerd wordt hetzelfde. De leraar wil een overzicht van zijn studenten, de student is geïnteresseerd in zijn persoonlijke resultaat. Een organisatie voor experts is anders dan een organisatie voor beginners. De informatie-architect moet erg goed begrijpen wie deze indeling gaat gebruiken. Dat betekent interviews, observaties: alle technieken van het ‘user centered design’.

Om al die gegevens om te zetten in een informatie-architectuur moet je natuurlijk ook veel weten over het vak: controlled vocabularies, taxonomieën, metadata, structuren, search engines, noem maar op. Maar dat is stof voor een ander artikel.

Informatie-architectuur als vak

Omdat informatie-architectuur zo nieuw is, zijn de meeste tools en technieken (zie http://aifia.org/nl/translations/000252.html) die we gebruiken geleend van andere vakken: de bibliotheekwetenschap, user centered design en de sociale wetenschappen. Eén van de leuke aspecten van informatie-architectuur is nou juist die openheid voor andere vakgebieden: wij lenen en passen aan als gekken.

Een ander leuk aspect van het vak is dat we echt nog nergens zijn. De laatste jaren hebben we een hele hoop boeken geschreven, en de basis gelegd van het vak, leunend op de bibliotheekwetenschappen en andere vakken. We weten een beetje over hoe we grote hoeveelheden informatie moeten organiseren zodat ze gemakkelijk te gebruiken zijn op het web. Maar er is nog een lange weg te gaan.

Het is slechts drie jaar geleden dat de gemeenschap van informatie-architecten in contact kwam met het werk van de bibliothecaris Ranganathan (1872 - 1972), wiens ideeën over classificatie niet erg populair waren in de wereld van de bibliotheek, maar die nu erg goed blijken te werken op het web. Er zijn raakpunten met de snel evoluerende wereld van het semantic web, maar die zijn nog maar weinig onderzocht. In de vroege jaren van het web maakten we allerlei kleurrijke sitemaps. Verschillende informatie-architecten die ik ken maken bijna geen sitemaps meer – we hebben andere technieken voor communicatie ontdekt. Kortom, er is nog heel wat te ontdekken in dit vak.

Meer weten

AIFIA is de eerste professionele organisatie voor informatie-architectuur. Ze hebben een Nederlandstalige afdeling en een mailinglijst. De SIGIA-L lijst is de eerste thuisbasis van de informatiearchitectuur-wereld.

Er zijn de laatste jaren vele boeken geschreven over informatie-architectuur – het belangrijkste is Information Architecture for the World Wide Web door Lou Rosenfeld en Peter Morville.

Om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen kun je het beste regelmatig een aantal weblogs lezen. Begin bijvoorbeeld eens met IA/. Je kunt een langere lijst met links vinden op mijn eigen weblog, http://poorbuthappy.com/ease.

• Home
• Artikelen
• Colofon