De voorbeelden van toegankelijke sites blinken, in het algemeen, niet uit door schoonheid. De manier waarop de richtlijnen worden gepresenteerd blinken, in het algemeen, niet uit door eenvoud. Jij als webbouwer krijgt de schuld van een ontoegankelijke site, terwijl je niet eens wist hoe het moest. Wil je het (laten) testen, dan kan het behoorlijk wat geld kosten. En de doelgroep waar je voor werkt ken je niet en je hebt geen idee groot en divers deze is. Waarom zou je eigenlijk toegankelijk bouwen? Simpel: omdat je de beste wilt zijn!^*

Je leest een stuk van een grafisch ontwerper en een bouwer die enthousiast zijn over toegankelijk bouwen. Wij denken dat het niet lelijk hoeft te zijn. We denken dat het niet moeilijk hoeft te zijn en we denken dat het niet veel geld (extra) hoeft te kosten. We denken dat toegankelijk bouwen heel, heel weinig beperkingen aan je ontwerp stelt. Laten we eerste eens kijken naar de fabels over toegankelijk bouwen.

Flauwekul

Er zijn een aantal fabels over toegankelijk bouwen. Een paar worden in stand gehouden door de mensen die er geld aan willen verdienen. In ieder geval zijn het fabels. De belangrijkste zijn:

• Het is duur
• Het is moeilijk
• Het is mijn doelgroep niet
• Het is lelijk

Het is duur

Als je achteraf je site toegankelijk moet gaan maken, dan is dit helemaal waar. Dan kost het redelijk wat tijd (dus geld). Als je begint aan de site en je neemt direct het idee van toegankelijk bouwen mee, dan blijk je er maar 2-5% meer tijd mee kwijt te zijn. En zeg nou zelf: hoeveel tijd ben je kwijt geweest met het bouwen van sites die er hetzelfde uitzagen in Netscape en Explorer?

Het is moeilijk

Welnee, de eerste (belangrijkste!) stappen zijn eenvoudig te leren. Als je bouwt volgens de webstandaarden ben je een stevig eind op weg. Je bouwt al toegankelijker dan de meeste collega’s. Zeker voor de richtlijnen met de hoogste prioriteit.

Het is mijn doelgroep niet

Als jij geen vrienden hebt en denkt dat iedereen geen vrienden heeft heb je gelijk. In onze vriendenkring komen ook maar weinig mensen met een functiebeperking voor. Echter, er bestaan mensen die een gehandicapt persoon kennen. Er zijn zelfs gehandicapte mensen die zelf vrienden hebben. Het is toch merkwaardig dat jij zou bepalen dat iemand geen gebruik mag maken van jouw site? Als op dit moment de internetverbinding van iedereen met zwarte sokken uit zou gaan zou het een stuk rustiger worden op internet. Vind je dit een raar voorbeeld? Dan wil je ook dat iemand die geen muis kan gebruiken prima met jouw site kan werken.

Het is lelijk

Dit is, volgens ons, de grootste hobbel die genomen moet worden. Je hebt gekozen om aan het web te werken om het mooier, makkelijker, leuker, beter te maken. Je neemt een kijkje op de sites die je enthousiast moeten maken voor toegankelijk bouwen en ze maken je, qua vormgeving, niet enthousiast. Sommige sites lijken je mee te nemen naar 1995. Als je behoefte had aan een Déjà Vu had je dat wel gezegd.

Wij zijn de eerste om toe te geven dat schoonheid een kwestie van smaak is. We denken echter wel dat veel aanpassingen, die de toegankelijkheid van een site bevorderen, aan de achterkant (lees: code-kant) van de site afspelen.

Zo, dat is er uit. We hebben verteld wat flauwekul is, maar dan moeten we ook vertellen wat je wél kunt doen. Als je ontwerper bent: neem kennis van de richtlijnen zoals in het vorige artikel zijn beschreven. Ga eens praten met de techneut en dwing hem of haar tot het uiterste. Ben je techneut: studeer op de richtlijnen. Soms valt het niet mee. Kijk wat mogelijk is. En dat is veel. Je zult zien dat je meer kunt toelaten dan je van te voren dacht. Gebruik je verstand en dan kan zo veel. Javascripts zijn niet verboden. Flash en/of Streaming Media? Het kan juist veel toevoegen. Het gaat er, zoals altijd om, hoe je het gebruikt. Wij zien maar heel weinig beperkingen. En we weten dat iemand met een functiebeperking die jouw site bezoekt best iets meer tijd wil besteden om door te krijgen hoe het werkt.

De praktijk

Goed, je wilt de beste worden in wat je doet en je wilt dat jouw sites gewoon doen waarvoor je ze gemaakt hebt. Je bent van mening dat door harder na te denken over wat je doet, je werk interessanter wordt en ook leuker. Dan is het tijd om aan het werk te gaan. Laten we beginnen bij een normaal project. Je hebt een klant die vindt dat jouw bedrijf de klus kan klaren. Nu is het moment! Je gaat je klant niet om de oren slaan met alle richtlijnen die je gaat volgen, maar je gaat gewoon een goed ontwerp maken. De meeste klanten kiezen je uit omdat je kwaliteit kunt bieden en niet omdat je de richtlijnen uit je hoofd hebt geleerd.

Je kijkt naar de wensen van de klant, je kijkt naar de wensen van de bezoeker en je probeert daar een zo goed mogelijk ontwerp bij te maken. We gaan er voor het gemak van uit dat je inmiddels al wel begrepen hebt dat een web-project niet hetzelfde is als een print-project. Door los te laten dat je site er overal (op verschillende besturingssystemen, in verschillende browsers) hetzelfde uit moet zien ben je klaar om toegankelijk te ontwerpen.

Het enige dat je nu niet doet is alles in Flash zetten (tenzij je je hebt verdiept in hoe je dat toegankelijk maakt). Kun je nu wel plaatjes gebruiken? Ja! Kan je Javascript roll-overs gebruiken? Ja! Kan ik data in een tabel stoppen? Natuurlijk, daar zijn ze oorspronkelijk voor bedoeld. Onze ervaring is dat een lelijke huisstijl vaak meer in de weg zit in de ontwerpfase dan de richtlijnen voor toegankelijk bouwen.

Grote letters

De meeste ontwerpers hebben een voorliefde voor een kleiner lettertype. Dat heeft twee redenen. Eén: het is vaak mooier (grote letters zijn voor kinderboeken). Twee: je moet veel informatie kwijt en dat moet allemaal passen op een webpagina (in het browservenster, want de klant heeft ooit gehoord dat bezoekers niet scrollen).

Eén van de stokpaardjes is dat je de bezoeker in staat moet stellen om zelf de tekstgrootte in te stellen (oudere mensen en slechtzienden hebben moeite met een kleine letter). Je leert dat je in plaats van px je voortaan het beste % of em kunt (of moet) gebruiken. Je bouwt je eerste pagina, je klant gaat kijken en... het is onleesbaar geworden. Jij hebt gekozen voor een tekstgrootte van 0.8em (of 80%). Als de klant de lettergrootte in Explorer op “Gemiddeld” had staan was het uitstekend leesbaar geweest. Maar de klant heeft ooit de lettergrootte op “Kleiner” gezet. Bewust of onbewust. Onbewust? Ja, door de Ctrl-toets ingedrukt te houden en aan het scrollwieltje van de muis te draaien is het mogelijk om de tekstgrootte aan te passen. En dat kan best per ongeluk gebeuren. De klant twijfelt aan jouw kennis en kunde. Je kunt nu nog wel tegen je klant zeggen dat de bezoeker het zelf kan instellen, maar het kwaad is al geschied. Je kunt het trouwens nooit aan alle bezoekers van de site vertellen.

Als je em of % gebuikt voor de tekstgrootte is het aan te raden om 1em of 100% als voorkeur aan te houden (standaardinstelling van de browser). Vind je dat te groot? Gebruik dan in je stylesheet: font-size:small of font-size:x-small. Kleiner dan de voorkeurinstelling, maar nooit onleesbaar. Vind je dat weer te klein (je bent tenslotte ontwerper en je wilt toch proberen het ideaal te bereiken)? Gebruik dan px als eenheid, en gebruik een stylesheet-switcher. Bij NAAR VOREN gebruiken we deze Javascript-versie, er is ook een versie die het doet in Netscape 4. Liever een server-side oplossing? Ook dat kan met deze PHP-versie. Er is niets meer dat je weerhoudt!

Hier ligt overigens ook een schone taak voor de voorlichtende instanties. Onze indruk is dat veel oudere mensen en slechtzienden niet op de hoogte zijn van het gegeven dat Internet Explorer6/Windows voor hen niet de beste browser is. In deze browser heeft namelijk geen tekst-zoom functie. Firefox, Opera en de nieuwere versies van Internet Explorer hebben dit wel. Wij hebben geen idee waarom Microsoft deze functie vroeger niet voor IE/Win heeft gebouwd, maar we denken wel dat het oplossen van dit gemis niet op het bordje van de ontwerper hoort. De ontwerper zorgt er voor dat de site logisch is en qua beeld optimaal in elkaar zit. Niet alleen de webbouwers maken fouten, wij zijn niet verantwoordelijk voor de tekortkomingen van de browsermakers. En wij zijn ook niet schuldig aan het gegeven dat Internet Explorer 6, hoewel veel gebruikt en een prima browser, voor sommige mensen de verkeerde keuze is.

Plaatjes

Hier zit een groot probleem voor de bezoeker die met een screenreader jouw site bezoekt. Het is ook niet voor niets de eerste richtlijn van het WAI. Door geen gebruik te maken van een alt-tekst bij een plaatje kan het onduidelijk worden hoe je site in elkaar zit. Gebruik daarom voor ieder plaatje, overal en altijd, een alt-tekst (maar dat moest ook al om valide HTML te schrijven). De grote vraag is vaak wat je daar moet schrijven. Antwoord: gewoon wat er staat. Gebruik je plaatjes in je menu, dan is het alternatief voor het plaatje de tekst die er op staat. Heb je een foto van je moeder die op zomerse dag in de tuin de rozenstruiken staat te inspecteren, gebruik dan bijvoorbeeld alt="mijn moeder in de tuin". Hou de alt-tekst kort en krachtig. Voor hele verhalen is de title of de longdesc tag ideaal.

Moet je voor alle plaatjes een alternatief geven? Ja! Maar je hoeft niet overal iets in te vullen. Gebruik je veel transparante gifjes om de lay-out van je pagina te bepalen? Schrijf dan niet bij zo’n gifje: alt="helper". Daar richt je meer schade mee aan dan dat je leed voorkomt. De screenreader stuurt naar de brailleregel bij ieder plaatje de alt-tekst door, of deze wordt hardop uitgesproken. Hoe zou jij het vinden om tien keer het woord: helper te horen? Laat in zo’n geval de alt-tekst leeg en je bent klaar. Op dit punt geeft de site van drempels weg, op het moment dat we dit schrijven, niet het goede voorbeeld. Hier wordt regelmatig (maar niet consequent) een punt of een spatie gebruikt in de alt-tekst. De alternatieve tekst voor het plaatje is dan een punt of een lege ruimte, maar op het plaatje zelf staat een vergrootglas of een huisje. Leeg is leeg (alt=""). Het niet ondersteunen door hulpapparatuur van een lege alt-tekst mag geen excuus zijn voor het het geven van het slechte voorbeeld. Een webbouwer kan er niets aan doen dat het plaatje niet wordt overgeslagen, maar dat in zo’n geval de bestandnaam van het plaatje zou worden doorgegeven. Ook hier geldt: we kunnen als webbouwers niet de tekortkomingen van zeer verouderde software oplossen. En zo is er altijd wel wat.

Tenslotte

Het valt allemaal best mee. Laat je niet weerhouden door de lelijke voorbeelden om ook toegankelijk te bouwen. Hou een paar dingen in de gaten en bouw volgens webstandaarden (of weet in ieder geval wanneer en waarom je ze negeert). Wil je echt de diepte in, dan moet je investeren in kennis. Maar dan kun je ook de klanten krijgen die toegankelijkheid als voorwaarde stellen. Op dat moment kun je samen met je klant bekijken aan welke voorwaarden je wilt dat de site voldoet. Maar hou in de gaten, het is vooral leuk om toegankelijk te bouwen. Je bent slimmer dan je concurrent en eeuwige roem en rijkdom zullen je deel zijn.

Voetnoot

* Vrij naar: Joe Clark. [terug]

• Home
• Artikelen
• Colofon