Usability en design worden vaak gezien als twee tegenpolen. Usability-goeroes halen uit naar die vermaledijde designers die alles doen om hun site er maar goed uit te laten zien en daarbij alle usability-regels aan hun laars lappen. Designers hoeven slechts smalend te wijzen op de website van de bekende usability-apostel Jakob Nielsen om aan te tonen dat niemand een dergelijke site graag voor zijn plezier zou bezoeken, hoe gebruikersvriendelijk ook. Maar usability en design kunnen wel degelijk hand in hand gaan en hoeven echt geen gezworen vijanden te zijn.

Hoe je het ook wendt of keert, design maakt altijd deel uit van een website. Zelfs het eenvoudig publiceren van een droog jaarverslag of een lijstje met notulen heeft designkenmerken, namelijk het ontbreken van design. Ook dat is een kenmerk. Velen nemen hier echter uiteraard geen genoegen mee, en proberen door allerhande opmaakkenmerken en graphics toe te passen het uiterlijk van hun websites te verfraaien. Soms om de boodschap beter over te laten komen, soms om een showcase van technieken te demonstreren (‘kijk eens wat ik allemaal kan’) en in vrijwel alle gevallen in de hoop hiermee een positieve gebruikerservaring bij de bezoeker op te wekken. Iedereen hoopt immers dat zijn of haar website opvalt en dat hij voldoende interessant is om de gebruiker nog eens tot herbezoekje te verleiden. Hopelijk wordt bij al deze designdoelen de juiste combinatie van (X)HTML, CSS en dergelijke gebruikt. Hierover kun je in andere afleveringen van Naar Voren meer lezen (archief). In dit artikel gaan we niet in op technische achtergronden, maar proberen we via een drietal relatief eenvoudige tips aan te geven hoe je de factoren Design en Usability bij het vormgeven van je website kunt mixen om zo een optimaal resultaat te bereiken.

Aansluiten bij doelgroep

Het design van je website moet aansluiten bij de doelgroep die in het voortraject is bepaald en eventueel ook bij andere publicaties in meer traditionele media zoals folders, advertenties en (interne) publicaties. Dit lijkt een open deur (en inderdaad, dat is het ook), maar probeer nu eens echt, kritisch bij jezelf na te gaan hoeveel en hoe vaak dit inderdaad het geval is. Zo maar twee willekeurige voorbeelden vanaf het web:

• RTL Z is een financiële zender op televisie en heeft een bijbehorende site met financieel beursnieuws. Bezoekers die de site bekijken zien in de primaire navigatiegebieden (bovenin en links op de pagina) echter géén hyperlinks die naar financieel nieuws dieper op de site leiden, maar juist links naar items als RTL Sport, Erotiek op 5 en Supercars. Natuurlijk, ook interessant, maar geen goede aansluiting van het navigatiedesign bij de primaire doelgroep van de site. De eigenlijke RTL Z-navigatie gaat verscholen in een onopvallend balkje boven de nieuwsitems op de homepage. De designer had hier (vanuit usability-oogpunt) meer op zijn strepen moeten staan en eisen dat de belangrijkste navigatiegebieden ook gebruikt worden voor doelgroep-gerelateerde informatie.
• Nike Women is een subsite van Nike die geheel gericht is op vrouwelijke bezoekers. Zowel de graphics, het taalgebruik als het kleurgebruik zijn compleet aangepast aan (jonge) vrouwen. Wanneer je dit vergelijkt met andere subsites van Nike (bijvoorbeeld Nike Football of Nike Bowerman), zal duidelijk worden dat de designers van Nike een zeer goed doelgroepenonderzoek hebben gedaan en hier hun sites ook daadwerkelijk op afstemmen!

Natuurlijk is het niet eenvoudig om een goede doelgroepbepaling uit te voeren. Twee boeken die je daarbij kunnen helpen zijn bijvoorbeeld Webdesign van Concept tot realisatie (NL, Hedwyg van den Elzen) en Web Redesign: Workflow that Works (USA, Emily Cotler en Kelly Goto). In beide uitgaven vind je handige checklists en tips voor het definiëren van je doelgroep. Wanneer dit duidelijk is, kun je deze gebruiken om het ontwerp van website qua lay-out, taalgebruik en kleurgebruik af te stemmen op je doelgroep.

Gezond variëren op een basisthema

Maak niet de fout om te denken dat er op het web maar plaats is voor een beperkt aantal basisontwerpen en een klein aantal varianten daarop. Denk niet dat alle sites een top-navigatie met tabs moeten hebben en een navigatieladder aan de linkerrand. Er is meer mogelijk dan een ‘startpagina-lay-out’ als je een groot aantal hyperlinks in gecategoriseerde vorm wilt aanbieden. Niet elke e-commerce site hoeft er uit te zien als Bol of Amazon. Kortom: gebruik je creativiteit en probeer ook eens andere designvormen als lay-outbasis uit. Een mooi voorbeeld daarvan laat de Universiteit van Waterloo zien. In een heel leesbaar artikel wordt getoond hoe design en navigatie in elkaar kunnen overlopen. Erg goed is dat ook wordt aangegeven hoe je op dit thema zou kunnen variëren (en hoe niet!).

Respecteer bij design de algemene usability-regels

Veel designers is het niet kwalijk te nemen dat ze het niet zo nauw nemen met allerlei regels betreffende gebruikersgemak en gebruikersvriendelijkheid. Ze zijn er eenvoudigweg niet voor opgeleid. En als je de regels niet kent, kun je ze ook niet toepassen. Webdesign is nog steeds een jonge beroepstak en veel opleidingen (maar ook boeken, magazines en websites) besteden nou eenmaal de meeste aandacht aan de technische kant van de zaak: hoe krijg je een webbased site draaiende, hoe onderhoud je een CMS, hoe zorg je dat de mailinglist elke maand op tijd in de e-mailbox van de lezer belandt. Niet iedereen heeft bovendien de mogelijkheid om een ontwerp met verschillende gebruikers te testen. Het is echter aan te bevelen dat wel te doen. Al is het alleen maar meegluren over de schouder van je vriend(in) terwijl hij een taak op de zojuist door jou ontworpen website uitvoert. Van twee van dergelijke testjes leer je meer dan van een hele middag designboeken lezen! En als je dit soort ervaringen en kennis koppelt aan je eigen designkwaliteiten met Flash, Photoshop en Fireworks dan moet daar ongetwijfeld een fraai ontworpen en toch gebruikersvriendelijke site uitrollen!

Hoe nu verder

Ik heb hierboven drie eenvoudige aandachtspunten gegeven voor de wijze waarop je design en usability hand in hand kunt laten gaan bij het ontwerpen van nieuwe site(s). Als je deze voor jezelf op een A4-tje schrijft en er bij elke webpagina die je ontwerpt eenvoudig een vinkje achter zet (JA/NEE), dan ben je al een heel eind. Natuurlijk zijn er nog veel meer richtlijnen te noemen. Gelukkig zijn die voor een groot deel al samengevat in allerlei handige checklists. Tevens kunnen we je de volgende bronnen aanraden als je meer wilt weten over de achtergrond en het toepassen van usability-richtlijnen in je websites:

• Meer hyperlinks over usability
• Goede boeken over usability
• Typisch designersboek over usability
• De tien belangrijkste usability-richtlijnen

Op- of aanmerkingen over dit artikel kun je rechtstreeks mailen naar Peter Kassenaar.

Copyright © 2002-heden » NAAR VOREN en de auteurs