De klant heeft besloten de site in een aantal talen te willen hebben. Je bent het eens geworden over de ontwerpaanpassingen die daarvoor worden gemaakt en over de (niet in dit artikel besproken) technische aanvullingen die daarvoor nodig zijn. Verder is er content om te vertalen, en de klant weet al of hij zijn teksten nauwgezet wil laten vertalen, aanpassingen wil maken voor de doelgroepen of misschien wel voor volledige lokalisering gaat. We kunnen aan het werk.

Wie gaat er vertalen?

Native speakers, native speakers, native speakers

Vertalers kunnen wel eens twisten over wie het beste een pittige Nederlandse tekst naar laten we zeggen het Engels kan vertalen: een Nederlander, die precies alle nuances begrijpt van wat er staat, of een Engelsman, die misschien eens een nuance kan missen, maar tenminste naar echt Engels vertaalt.

Jij hoeft daar niet over na te denken. De website is er om gelezen te worden. En dan is alleen die Engelsman (of Amerikaan) geschikt. Kies altijd een native speaker (moedertaalspreker) van de taal waarin je de website vertaalt. Heeft de klant zelf al een stukje vertaald, en spreekt hij niet met een buitenlands accent – overtuig hem er dan van dat stukje niet te gebruiken voor de website.

Ik kan hier lang en kort over praten, maar neem het aan: zelfs als een Nederlander zich vlot verstaanbaar kan maken in het Engels, Frans of Duits, zullen zijn vertalingen naar die talen er voor het beoogde publiek niet uitzien. Een buitenlandse bezoeker ziet in enkele seconden dat er iets mis is met de taal. En je kent als webwerker het belang van de eerste seconden – maakt een site geen indruk, dan zoekt de klant verder. Alle moeite voor niets.

Klant zelf laten doen of uitbesteden?

Heeft de klant iemand in zijn organisatie die de doeltaal wel als moedertaal beheerst, dan kan het een optie zijn deze persoon te laten vertalen:

• Het kan goedkoper zijn: de persoon in kwestie kan minder kosten dan een professionele vertaler of vertaalbureau, en maakt de vertaling misschien wel op momenten waarop hij verder weinig te doen had. Zo verdient hij tenminste zijn salaris terug.
• Iemand binnen de organisatie kent het product of het onderwerp en het bijbehorende taalgebruik waarschijnlijk beter dan een externe vertaler.

Er zijn ook nadelen:

• Het kan duurder zijn: de persoon in kwestie kan per uur méér kosten dan een professionele vertaler of vertaalbureau, of langer bezig zijn, of belangrijker werk ervoor moeten laten liggen.
• Vertalen is een vak. Het beheersen van twee talen betekent niet dat je een goede vertaler bent. Veel mensen die niet professioneel schrijven maken ook in hun moedertaal taalfouten. Verder kennen ze allerlei standaard vertaalwendingen niet. Mijn vertaalbureau mocht eens een vertaling van een Canadees softwarepakket herstellen die door een bij het bedrijf werkzame Nederlander was gemaakt. Waar Nederlanders intussen gewend zijn in het menu “Bestand” een document te kunnen “Opslaan”, konden ze in het betreffende pakket in het menu “Dossier” voor “Bewaar” kiezen. Het is niet fout, maar als gebruiker ben je geneigd de software niet serieus te nemen. Voor dit soort dingen hoef je bij professionele vertalers minder bang te zijn.
• Vaak hebben mensen die zich binnen een organisatie met een bepaald land bezighouden eigen ideeën over wat er in de teksten moet staan. Is er in een bedrijf maar één Fransman, en beheerst verder niemand het Frans voldoende, dan kan hij de vertaling ongecontroleerd aan zijn wensen en doelstellingen aanpassen.
• Alleen professionele vertalers en vertaalbureaus beschikken over CAT (Computer Aided Translation)-tools om vertalingen efficiënt en gestructureerd aan te pakken – ik kom daar nog op terug.

Vertaler of vertaalbureau?

Gezien de bezwaren tegen het laten vertalen door (een medewerker van) de klant, is de kans groot dat je de vertaling professioneel gaat uitbesteden. De volgende vraag is dan: ga je direct met vertalers werken, of besteed je alles uit aan een vertaalbureau?

Voor de keus voor vertalers pleit:

• Ze zijn goedkoper – globaal rekenen ze de helft van wat een vertaalbureau rekent.
• De communicatielijn is kort – je kan direct vragen beantwoorden (of aan je klant doorspelen) en feedback geven. Misschien kunnen de klant en jij hem of haar zelfs ontmoeten en uitleg over het product en de website geven (je moet dan natuurlijk wel een flinke opdracht te vergeven hebben).

Maar direct met vertalers werken kan ook een zorg zijn die je er liever niet bij hebt:

• Ze zijn er niet als je ze nodig hebt (het probleem met alle freelancers).
• Je kan het werk niet controleren: hoe weet je of er geen taalfouten in staan, of hij werkelijk begrepen heeft wat er stond en of hij zich aan alle instructies heeft gehouden?

Die laatste kwestie, “hoe weet je of de vertaler goed is”, doet zich ook voor bij vertaalbureaus. Maar het vinden van goede vertalers is een van de kernactiviteiten van vertaalbureaus. Je mag er daarom van uitgaan dat ze daar beter in slagen dan jij – al kan ik helaas uit eigen ervaring getuigen dat ook de beste vertaalbureaus fouten maken.

Een vertaalbureau, dat het nadeel heeft een veel hogere prijs te vragen dan freelance vertalers, stelt daar een bepaalde service tegenover:

• Het selecteren van goede vertalers (meestal gaat het goed!)
• Kortere doorlooptijden doordat er meestal wel een vertaler snel kan beginnen
• Redactie van vertalingen door een tweede freelance vertaler of door een bureaumedewerker: waar gewerkt worden fouten gemaakt, maar een goede redactieslag haalt de ergste er uit.
• Ze hebben de tools en de mensen in huis om het vertaalproces te structureren: bronteksten voor vertaling prepareren, doelteksten in het door de klant gewenste format aanleveren, vragen en feedback vlot doorspelen.
• En dat allemaal voor meerdere talen tegelijk.

Kortom, een vertaalbureau is een one stop shop die jou en je klant veel tijd en onzekerheid kan besparen. (Al moet je ook wantrouwend staan tegenover een vertaalbureau dat tijdens het vertaalproces niet met je communiceert. Elke opdracht heeft zo z’n moeilijkheden. Krijg je geen enkele vraag, wees dan op je hoede.

Tips en trucs voor het kiezen van een vertaler of een vertaalbureau

Of je nu voor een of meerdere vertalers of voor een vertaalbureau kiest, je wilt als webwerker over een aantal zaken gerustgesteld worden:

1. Gaan deze mensen mij goede vertalingen leveren?
2. Gaat het technisch lukken?
3. Heb ik wel een goede prijs gekregen?
4. Houden we de kosten in de hand?

Gaan deze mensen mij goede vertalingen leveren?

Kijk naar hun cv (vertalers) of hun portfolio (vertaalbureaus), maar ook naar uiterlijkheden als hoe de website geschreven is, hoe ze hun offerte opstellen, hoe intelligent ze overkomen…

Wees kritisch, er zijn er genoeg. Kies voor hoge opleiding, ervaring, commitment aan het vertalen: een vertaler of een vertaalbureau dat ook taalcursussen, tolkdiensten of reisbegeleiding aanbiedt, heeft minder tijd om te vertalen en is er dus misschien ook minder goed in.

Het blijft subjectief en je kan lelijk misschieten, maar door dit soort voorwerk verhoog je de slaagkans.

Gaat het technisch lukken?

Vertaalbureaus en vertalers die zich aan webteksten wagen, moeten met bepaalde software werken: de zogenaamde CAT (Computer Aided Translation)-tools. Deze software zorgt er onder andere voor dat de vertaler alleen de elementen voorgeschoteld krijgt die daadwerkelijk vertaald moeten worden. Tags, getallen in tabellen en comments worden netjes overgeslagen en blijven intact. Ze worden niet vertaald, beschadigd of weggelaten. Ook worden zinnen die meerdere keren voorkomen gedetecteerd en eventueel vanuit een onderliggende database ingevuld.

De belangrijkste namen zijn Trados, SDLX (beide van SDL) en Transit. Freelancers willen nog wel eens met eenvoudigere tools als DéjàVu en WordFast werken. Vind je hierover niets in de presentatie, dan is dat een minpunt. Vraag het na. Of test het: lever documenten aan voor de offerte en laat er flink wat van tags, getallen in tabellen en comments in staan. De woordentelling in de offerte moet dan lager zijn dan hij in Word is. Is hij dat, dan is het document waarschijnlijk met een CAT-tool geanalyseerd.

Is de prijs die ik heb gekregen goed?

Er kan vrij veel variatie zitten in prijzen die vertalers en vertaalbureaus aanbieden – los van het feit dat vertaalbureaus ongeveer het dubbele van vertalers moeten kosten. Het is begrijpelijk dat je een scherpe prijs wilt. Maar wees op je hoede als een scherpe prijs tot stand komt door een extreem lage woordprijs. Na het opvragen van een paar prijzen weet je snel genoeg wat een redelijke woordprijs is bij de talencombinatie, de doorlooptijd en het serviceniveau die jij wenst. Bedenk ook dat een goede vertaler maximaal drieduizend woorden per dag vertaalt en ongeveer wil verdienen wat jij wilt verdienen. Een lage prijs op basis van een lage woordprijs is dus niet te vertrouwen. Is een lage prijs echter tot stand gekomen doordat een vertaler of vertaalbureau met zijn CAT-tools tot een lager woordaantal is gekomen, dan zit je goed.

Houden we de kosten in de hand?

Eis een prijs vooraf. Laat je niet afschepen met “dat berekenen we op basis van het aantal woorden in de vertaling.” Die werkwijze was noodzakelijk in de tijd dat vertalingen op papier werden aangeleverd en op een typemachine of in WordPerfect werden gemaakt, maar werkte breedsprakigheid in de hand en is tegenwoordig gelukkig niet meer nodig. Als jij alles kunt aanleveren wat er vertaald moet worden, dan kan de vertaler of het vertaalbureau je de definitieve prijs geven. Bevalt die je niet, bijvoorbeeld omdat je weet dat het aantal woorden lager moet zijn, vraag dan opheldering en ga desnoods niet met ze in zee.

Hoe lever je teksten aan voor vertaling?

De moderne variant van wat vertaalbureaus rond 2000 nog wel eens hoorden – “maak maar gewoon uitdraaien van de website en vertaal die” – is: alle te vertalen teksten vanuit de browser in een Word-document plakken en dat ter vertaling aanbieden. Ik denk niet dat webwerkers dat doen, maar voor de zekerheid: dat is niet efficiënt.

Professionele vertalers hebben, zeker als ze ondersteund worden door een technisch sterk vertaalbureau, tegenwoordig geen problemen meer met tekst die doorspekt is met code. HTML en XML zijn standaardindelingen waar speciale, met de eerder genoemde CAT-tools geïntegreerde, editors voor zijn.

Ook aangepaste en eigen coderingen in database-exports zijn meestal goed hanteerbaar. Zolang de vertaler of de “localization engineer” (degene die bij het vertaalbureau verantwoordelijk is voor het prepareren van de bestanden voor vertaling en voor het weer converteren naar het format waarin de klant ze aanleverde) kan zien wat wel en wat niet vertaald moet worden, kan hij de elementen die niet vertaald hoeven te worden netjes in een stijl zetten die zowel bij het analyseren als tijdens het vertalen wordt overgeslagen.

Het is dus in principe mogelijk HTML- en XML-bestanden en database-exports in tekstvorm direct naar de vertaler door te sturen. Maar soms kan het efficiënter zijn toch maar te “knippen en plakken” en alles in een Word-document te zetten. Hou je daarbij aan de volgende regels:

1. Hou de formattering minimaal. Eén lettertype en -grootte. Vet en cursief alleen functioneel, binnen zinnen.
2. Geen plaatjes – denk je dat de plaatjes belangrijke informatie geven, zet ze dan in een apart (pdf-)document..
3. Geen tekstvakken. Laat ik dit nog eens herhalen: géén tekstvakken. Geen “text boxes” dus! Ze zijn de nachtmerrie van elke vertaler en worden door een bug in Word niet in de woordentelling meegenomen, waardoor een analyse met een CAT-tool juist een hoger woordaantal geeft, tot wanhoop van alle partijen.
4. Staan er aanwijzingen en commentaren in de tekst, zorg dan dat je ze altijd markeert, en op een consistente manier. Bijvoorbeeld door ze allemaal in een bepaalde kleur te zetten, of tussen rechte haken. Ze zijn dan met een eenvoudige zoek- en vervangopdracht in Word in een stijl te zetten die door de CAT-tool wordt herkend. De vertaler ziet ze nog wel, maar kan ze niet vertalen. En in de woordentelling worden ze keurig overgeslagen.

Tenslotte…

… blijf je ver uit de buurt van alle vertaalmachines. Computervertalingen zijn alleen maar goed om een allereerste indruk te krijgen van wat er staat in een jou geheel onbekende taal. Verder nergens voor.

… doe je (of doet de klant) actief mee aan het vertalen. Vragen van vertalers zijn geen teken van zwakheid, maar een teken van inzicht in de moeilijkheid van de materie. Zorg dat ze tijdig beantwoord worden. Klanten die niet meedoen krijgen slechtere vertalingen.

… is vertalen een leerproces. Vertalers groeien in een onderwerp, dus geef ze een kans en geef constructieve feedback. Omgekeerd kan de klant ook van de vertaler leren: wat er wel en niet kan in de doeltaal bijvoorbeeld. Maar ook ontdekken vertalers vaak foutjes in de brontekst waar de klant al vele keren overheen gelezen had.

• Home
• Artikelen
• Colofon